48. อรรถกถาวิโมกขวิวัฏญาณุทเทส

ว่าด้วย วิโมกขวิวัฏญาณ

ในคำนี้ว่า โวสฺสคฺเค ปญฺญา - ปัญญาในการสละ พึงทราบ
วินิจฉัยดังต่อไปนี้ ธรรมใดย่อมสลัดออก ฉะนั้น ธรรมนั้นชื่อว่า
โวสสัคคะ - การสลัดออก, การสละเสียได้ซึ่งกามฉันทะเป็นต้น เป็น
ปัญญาในคุณมีเนกขัมมะเป็นต้น.
คำว่า วิโมกฺขวิวฏเฏ ญาณํ - ญาณในการหลีกออกแห่ง
จิตด้วยวิโมกข์ ความว่า ธรรมใดย่อมพ้นจากนิวรณ์ทั้งหลายมีกาม-
ฉันทะเป็นต้น ฉะนั้น ธรรมนั้นชื่อว่า วิโมกข์, การหลีกออก คือ
วิโมกข์ ชื่อว่า วิโมกขวิวัฏฏะ, วิโมกขวิวัฏฏะนั้นนั่นแหละเป็นญาณ.

49. อรรถกถาสัจวิวัฏญาณุทเทส

ว่าด้วย สัจวิวัฏญาณ

คำว่า ตถฏฺเฐ ปญฺญา - ปัญญาในสภาวะที่เป็นจริง ความว่า
ปัญญาที่เป็นไปโดยไม่หลงด้วยสามารถแห่งกิจในสภาวธรรมอันไม่วิปริต
ในสัจจะหนึ่ง ๆ สัจจะละ 4 ๆ.
คำว่า สจฺวิวฏฺเฏ ญาณํ - ญาณในการหลีกออกด้วยสัจจะ
ความว่า ธรรมใดย่อมหลีกออกด้วยสามารถแห่งการออกจากส่วนสุดทั้ง